Blog over hamsters

In een labo in Evanston, Illinois zijn Amerikaanse wetenschappers druk bezig met ratten kietelen. Officieel een experiment om een gelukspil te ontwikkelen. Maar stiekem hopen de onderzoekers ook te achterhalen wat dieren aan het lachen maakt.

Jeffrey Burgdorf is al meer dan 15 jaar in de ban van 'rattengelach'. Sinds 1997 om precies te zijn, het jaar dat de professor biomedische wetenschappen voor het eerst een rat een tsjirpend geluid van 50 kilohertz hoorde uitslaan toen het op zijn buikje gekieteld werd. "Noem het gelach of iets anders, het is duidelijk een signaal dat het dier iets positief ondervindt", zegt de Amerikaanse wetenschapper in het Amerikaanse onlinemagazine Slate.

Vandaag past Burgdorf aan de Northwestern University in Evanston een lachexperiment bij ratten toe om een nieuwe, mogelijk revolutionaire antidepressiva te testen. Een gelukspil, zo u wil. Tsjirpen de ratten die de pil krijgen toegediend meer dan hun soortgenoten? Net zoals wanneer ze worden gekieteld?

Maar het onderzoek kan Burgdorf ook helpen om datgene te bereiken waar hij al jaren door gebiologeerd is: voor eens en altijd aantonen wat dieren aan het lachen maakt. Of zoals Slate het verwoordt: aantonen dat humor niet alleen voor mensen is weggelegd.

'Humor' bij dieren is iets dat menig wetenschapper al lang fascineert. Onderzoek heeft in het verleden al aangetoond dat beesten, net als mensen, (primaire) emoties vertonen zoals angst en blijdschap. Studies die verschillende wetenschappers, zoals gedragsbioloog Jonathan Balcombe, doen geloven dat dieren ook over een gevoel voor humor beschikken. Zo haalt Balcombe in zijn boek Pleasurable Kingdom het voorbeeld aan van enkele chimpansees die in lachen uitbarstten nadat een soortgenoot een voorbijganger natspoot.

Ook andere experimenten doen vermoeden dat primaten best de lolbroek kunnen uithangen. Zoals experimenten met de gorilla Koko, die in een onderzoeksinstituut in Californië 2.000 woorden en 1.000 gebaren heeft geleerd. Toen een onderzoekster Koko op een bepaald moment vroeg wat hij 'hard' vond, gebaarde de gorilla twee dingen: een steen en moeilijk werk. Een aanwijzing dat het dier op een 'grappige' manier met woorden kan spelen, vonden de onderzoekers. Ook bond de gorilla ooit de veters van de twee schoenen van de onderzoekster aan elkaar vast, om nadien te gebaren dat ze hem nu maar moest volgen.

Typisch menselijk

Geestig. Maar Belgisch gedragsbioloog Mark Nelissen (Universiteit Antwerpen) is niet overtuigd. Een gevoel voor humor is volgens hem toch iets typisch menselijk. "Ik zou in het geval van die gorilla ook niet meteen spreken over woordspelingen. Het dier gebruikt gewoon termen die hem zijn aangeleerd. Dat dieren primaire emoties vertonen en lachen als ze gekieteld worden is één ding, maar humor is toch een zeer ingewikkeld systeem."

Een systeem waar wél een biologisch mechanisme achter schuilt. De mens heeft naar alle waarschijnlijkheid een gevoel voor humor ontwikkeld om een partner te kunnen 'strikken', zegt Nelissen. Om potentiële partners te tonen dat hij intelligent is. "De man eerder dan de vrouw. De vrouw had dat vroeger niet echt nodig: zij had haar vruchtbaarheid. Ons gevoel voor humor heeft zich wellicht ongeveer tegelijkertijd met de taal ontwikkeld, zo'n 100 à 200.000 jaar geleden."

Wat niet wil zeggen dat onderzoek naar 'gelach' bij dieren geen nut heeft. Nelissen: "Het kan helpen aantonen dat er wel degelijk een evolutionair continuüm is tussen primaten en mensen. Alleen moet je opletten dat je daar niet te ver in gaat."