Blog over hamsters

In hamster/ratten/muizen voer wordt ook wel eens soja in verwerkt. Dit artikel komt van Wetenschap24.nl.

Natuurlijke stoffen kunnen hormoonbalans verstoren

Door: Elmar Veerman
Lijf & Gezondheid Sojabonen

Een Amsterdamse onderzoeker stuitte op een onverwacht effect van soja: het kan onvruchtbaarheid veroorzaken. Ook bij mensen? Bij sommige vrouwen vermoedelijk wel.

Sojabonen

De sojaboon is de grote lieveling van gezondheidsfanaten en dierenliefhebbers. Hij is eiwitrijk, bevat veel onverzadigde vetten en kijkt je niet met droeve ogen aan als hij naar de slachtbank wordt geleid. En wat er allemaal mee kan in de keuken! Er zijn sojaburgers, -brokken, -melk, -yoghurt en nog veel meer. Je kunt dus elke dag wel soja eten, en als je daar nog niet tevreden mee bent, neem je nog een voedingssupplement op sojabasis.

Daar zitten met name fyto-oestrogenen in, stoffen die sterk op vrouwelijke hormonen lijken. Dat verklaart waarom ze vervelende symptomen van menstruatie en de overgang verlichten, zeggen de sites die dit spul aanprijzen. En eerlijk is eerlijk, daar is genoeg wetenschappelijk bewijs voor. Maar sommige vrouwen met kinderwens kunnen dit spul waarschijnlijk toch beter niet slikken, zegt Jurgen Seppen, onderzoeker bij de afdeling Maag- Darm- en Leverziekten van het AMC in Amsterdam. Want het zou ze wel eens tijdelijk onvruchtbaar kunnen maken.

Hoe komt hij daarbij? Dat is een bijzonder verhaal. Het begint twintig jaar geleden in de rattenstal van de afdeling, waar van de ene op de andere dag geen jonkies meer geboren werden. Als het zo doorging, zou een hele onderzoekslijn sneuvelen bij gebrek aan proefdieren. Dit waren namelijk heel speciale, onvervangbare dieren: Gunn-ratten.

Geel oogwit

Dit type rat heeft een genetische afwijking in het leverenzym glucuronosyltransferase, waardoor de dieren slecht zijn in het verwerken van ongewenste stoffen in hun bloed. Mensen met dezelfde afwijking hebben de zeldzame ziekte Crigler-Najjar. Hun huid en oogwit zien er geel uit, omdat ze de stof bilirubine niet goed kunnen verwerken. Bilirubine is een afvalstof die vrijkomt als rode bloedcellen worden afgebroken.

Goed, wat was er nu aan de hand met de ratten? Seppen had wel een idee, en dat bleek te kloppen. Het lag aan het voer. Het standaarddieet van de ratten was veranderd. De eiwitten kwamen voorheen voornamelijk van dierlijk materiaal, en nu van soja. Hij deed proeven met de verschillende typen voer en zag dat er inderdaad weer rattenpups geboren werden als de ratten hun oude dieet kregen. Er zat iets in de soja dat vrouwtjesratten onvruchtbaar maakte, maar wat?

Opnieuw bleek het eerste idee dat hij daarover had te kloppen, zegt Seppen. Het waren de fyto-oestrogenen in de soja. Bij gewone ratten worden die hormoonachtige stoffen ook in het bloed opgenomen, maar al snel zorgt de lever dat er een chemisch ‘vlaggetje’ aan wordt gehangen, waarna ze in de nieren uit het bloed worden gehaald. Dat vlaggetje wordt bij de Gunn-ratten niet geplaatst, waardoor de nieren het niet wegvangen en het effect van de fyto-oestrogenen veel sterker is en langer aanhoudt. Het gevolg is dat de menstruatiecyclus van de ratten verstoord raakt, en dat maakt ze onvruchtbaar.

Syndroom van Gilbert

Is dat nu belangrijk voor mensen? Het syndroom van Crigler-Najjar is heel zeldzaam, dus dat is voor bijna niemand reden om de soja te mijden. Maar, zegt Seppen, ongeveer 10 procent van de bevolking heeft het syndroom van Gilbert. Meestal zonder dat te beseffen. Bij hen werkt glucuronosyltransferase wel, maar minder goed. Dus is het aannemelijk dat bij hen de fyto-oestrogenen langer in het bloed blijven hangen. En als een vrouw dan erg veel soja eet, of zelfs geconcentreerde fyto-oestrogenen uit soja, dan zou dat tijdelijk onvruchtbaarheid kunnen veroorzaken. Of dat echt zo is, is nog niet onderzocht.

Soja is een gevoelig onderwerp, zegt Seppen. Sommige mensen zien het als healthfood, anderen als gevaarlijk spul. Zelf denkt hij dat beide groepen een punt hebben, want niet iedereen reageert er hetzelfde op. Bij veel mensen wegen de gezondheidsvoordelen zwaarder dan de nadelen, maar sommige mensen moeten oppassen dat ze niet te veel soja binnenkrijgen. Niet alleen vrouwen die een kind willen, trouwens. Ook voor baby’s acht hij het niet geschikt, want die zijn nog niet zo goed in het verwerken van ongewenste stoffen als volwassenen. Daarom kan de hormoonverstorende werking van soja te sterk worden.