Als mensen over hybride dwerghamsters hebben, dan hebben deze mensen het meestal over de hybride Russische dwerghamsters. En niet over de Campbelli dwerghamster die in Nederland in aantal minder gefokt worden. Dit komt omdat een paar (kleur)mutaties van de Campbelli dwerghamster in de Russische dwerghamster gefokt zijn. Het gaat om de Geel-wildkleur roodoog (factor p, pink-eyed mutatie), de bontfactor (Mi-factor) en Moscow mutatie. De Geel-roodoog factor en de bontfactor zijn het resultaat van een fokproject die ik samen met mijn broer Peter ruim 20 jaar geleden had. Wie de Moscow mutatie van de Campbelli dwerghamster naar de Russische dwerghamster gefokt heeft, is onbekend. Wel weten we dat het om een grote fokkerij gaat ergens in de Oostbloklanden. In de jaren 2004-2005 kwamen deze kleuren met grote aantallen naar Nederland.
In de jaren '90 was er een fokker die een Pearl variant van de Campbelli dwerghamster had gefokt. Echter, door afschuw van veel fokkers, werd dit gestopt en is het nooit in grote aantallen gefokt. Er was geen belangstelling.
In Nederland fokte Joep Vrijhof met een hybride Campbelli dwerghamster populatie. Hij noemde deze variant Rusbelli's. Het gaat hier om Campbelli dwerghamsters met eigenschappen van de Russische dwerghamster. Rond 2012-2014 heeft Joep ook de Mandarijn variant in deze populatie gefokt en daarna een aantal keer terug kunnen kruisen op zuivere Campbelli dwerghamsters. Het resultaat is dat het Campbelli lijkende dwerghamsters zijn geworden in de kleur Mandarijn.
In de discussie werd aangegeven dat de hybride Geel-wildkleur roodoog Russische dwerghamsters een verrijking was voor de fokkers omdat nakomelingen veel prijzen op shows wonnen. Dat uitkruising nodig is om diabetesproblemen op te lossen. Bij de Mandarijn variant komt namelijk diabetes voor. Ook werd in de discussie aangegeven dat het heel lastig is om een kleur naar de ander subspecies (ondersoort) te brengen en dat dit alleen zeer ervaren fokkers kunnen. En dat hybride normaal is, omdat wij pekingeenden hebben die hybride zijn, dat onze varkens uit verschillende soorten bestaan en feitelijk hybride zijn. En dat wijzelf als mens ook hybride zijn. Tevens werd in de discussie aangegeven dat ikzelf ook hybriden fok.
Hieronder ga ik in op deze discussie en geef ik mijn visie. Ik doe dit in een vorm van een artikel om zo de inhoud te bewaren en te verspreiden. Discussies op Facebook worden op een tijdlijn gevoerd en gaan in de tijd verloren.
Hybride Russische dwerghamsters, wat heeft dit geleid?
Toen mijn broer Peter en ik bezig waren met het fokken van de hybride Russische dwerghamster wisten we niet anders dan dat de Campbelli dwerghamster en de Russische dwerghamster ondersoorten van elkaar zouden zijn. Echter, toen wij bezig waren met dit project kregen wij van Fred Petrij te horen dat dit niet het geval is. Uit onderzoeken bleek dat beide soorten zo ver van elkaar stonden dat het om aparte soorten gaat en niet om ondersoorten. Uit deze onderzoeken bleek ook dat de eerste generatie hybride dwerghamster niet vruchtbaar zijn.
Wij waren op dat moment al drie generaties verder en toen Fred Petrij dit hoorde, heeft hij ons geadviseerd om geen enkel hybride weg te doen. Het ging hier om een hybride Russische dwerghamster familie met een een witte vlek. Pas een paar generaties later ontstonden er meer witte vlekken. En bij de vijfde generatie hebben wij een onderlinge kruising gedaan. En wij schrokken van de uitkomst. Er kwamen haarloze variaties uit, variaties met huidproblemen en ook één prachtige Geel-wildkleur.
Wij hebben daarom zoveel mogelijk zonder onderlinge kruisingen doorgefokt. Wij waren toen nog van mening dat het mogelijk is om alle Campbelli dwerghamster genen eruit gefokt konden worden en dat je uiteindelijk een Russische dwerghamster overhoudt die slechts enkele genen van de Campbelli dwerghamster zou hebben. Om de kwaliteit te verbeteren gebruikten wij de beste dieren, dieren die op veel shows de prijzen wonnen. Na vijf jaar hebben we de eerste gevlekte Russische dwerghamster aan andere fokkers gegeven en na zeven jaar hebben wij tien Geel-wildkleur Russische dwerghamster voor veel geld verkocht. Dit na twintig generaties terug gekruist te hebben op de Russische dwerghamster soort zonder onderlinge kruisingen mee te tellen. Dit met een simpel rekenkundig onderbouwde gedachtegang: eerste generatie hybride heeft 50% Campbelli genen, 2e generatie 25% Campbelli genen, 3e 12,5% genen, 4e 6,75% ... 20e generatie 0,0000954%.
Bij dit project hielden wij de hybriden altijd apart. Dit omdat wij de effecten van onderlinge kruisingen gezien hadden en wij onze eigen dieren niet wilden beïnvloeden door hybriden. Bij de verkoop van de gevlekte en de Geel-wildkleur roodoog varianten hebben wij aan de kopers gezegd om ze apart te houden. Zie het als extra ernaast. Maar dat gebeurde niet en wij zaten fout met ons rekensom omdat het zo niet werkt. Het verwondert mij niet dat fokkers nageslacht van deze hybride dwerghamsters gebruikten om op shows prijzen te winnen. Het waren op dat moment topdieren. Maar waar het fout is gegaan is dat langzamerhand de dieren bij deze fokkers gehybriseerd zijn. En het gaat mis wanneer hybride dwerghamsters aantal generaties lang onderling gekruist worden. De bouw en type wordt instabiel en je moet veel meer selecteren om de bouw en type te waarborgen.
Omdat de Russische dwerghamsters slechts toen in drie kleuren (wildkleur, blauw-wildkleur en pearl) voorkwamen, was de bontfactor en Geel-wildkleur een kleurverrijking. Ze werden door fokkers door elkaar gefokt en zo hybriseerde bijna de hele populatie. Wat wij deden en nog steeds doen is zuivere russen en hybriden afzonderlijk houden en de hybriden met zuiveren elke keer verbeteren. Doordat de populatie hybriseerde konden de fokkers niet meer verbeteren door zuivere exemplaren te gebruiken. De kwaliteit ging achteruit doordat de bouw en type instabiel worden wanneer hybriden onderling gefokt worden. Het gaat hier niet om gezondheidsproblemen!, laat ik dat duidelijk over zijn. Het gaat puur om het uiterlijk. Fokkers gingen daardoor op zoek naar buitenlandse dieren omdat vooral buitenlandse fokkers wel hun dieren apart houden en geen hybriden fokken. In Engeland en Zweden zijn hybride dwerghamsters niet welkom op shows bijvoorbeeld en heerst een groter taboe op het fokken van hybride dwerghamsters.
De Moscow variant die in 2004 naar Nederland kwam kende geen lange toekomst. De varianten waren overduidelijk hybriden en kenden ook problemen zoals draaikop afwijking en ruggenwervels die niet mooi recht waren. Fokkers in Nederland waren daar snel klaar mee. Als je nu kijkt dan zie je de kleuren vies-bruin, beige en lilac donkeroog dan ook niet meer terug. Ze worden in Nederland niet of nauwelijks gefokt. En op shows worden ze niet ingeschreven en niet meegebracht. Dat geldt ook voor de gevlekte Russische dwerghamster. Deze variant werd veel gefokt, echter het bleef voor de fokkers lastig om de kwaliteit goed te houden en dat ze een echte Russische dwerghamster uiterlijk behielden.
De Geel-wildkleur werd in Nederland tijdelijk erkend. Echter door weinig animo en de door variaties in kleur, type en bouw leidde dit niet tot een definitieve erkenning. En fokkers gingen steeds minder deze kleur fokken. Dit komt ook mede doordat de oogkleur in Nederland niet populair is.
Hoe snel gaat het hybriseren?
Op het moment dat de discussie op Facebook gevoerd werd, waren de goudvissen in het nieuws. In Veenendaal zijn 280 goudvissen in de Brouwersgracht losgelaten. Met een zak vol goudvissen wilde Hans van Manen (bron Trouw) een lege, nieuwe gracht voor zijn deur wat opfleuren. Maar hoe sympathiek en hoe leuk dit lijkt, het kan voor de inheemse soorten gevolgen hebben. De goudvis is namelijk een exoot die van oorsprong uit Azië komt en die niet in de Nederlandse natuur mag rondzwemmen. Ze kunnen namelijk paren met inheemse soorten zoals de kroeskarper. De gracht staat in verbinding met andere wateren, het is geen gesloten deel. Op Facebook werd lachwekkend hierover gedaan. Wat geeft het, er zijn wel vaker een visje uitgezet.
Een rekensom wanneer elk goudvis en kroeskarper vijf jongen krijgt en dat er 1 miljoen kroeskarpers zijn. En dat de populatie een constante hoeveelheid behoud: - 1e generatie: 1.400 hybriden (280 goudvis kruisingen met kroeskarpers x 5 jongen)
- 2e generatie: 7.000 hybriden (1.400 hybriden x 5 jongen)
- 3e generatie: 35.000 hybriden
- 4e generatie: 175.000 hybriden
- 5e generatie: 875.000 hybriden
- 6e generatie: alles is hybride
Gelukkig gaat dit niet zo in de natuur. Hybride dieren zijn vaak onvruchtbaar en brengen op normale wijze geen jongen voort. Hybriden kunnen ongezonder zijn, vooral als beide ouderdieren al hybriden zijn en stukken DNA van ander soort samen komen. En stel nu eens voor dat één hybride goudvis-kroeskarper vruchtbaar zou zijn, dan is de kans dat 2e generatie of 3e generatie nog mis gaat erg groot. De natuur selecteert hard en de zwakkeren worden niet oud. En in een uitzonderlijke situatie dat één hybride kroeskarper vruchtbaar blijkt te zijn inclusief het nageslacht, dan verwatert het. De populatie is zodanig groot dat het lang duurt voordat hybriden onderling gaan kruisen en tussentijds zijn de genen van ander soort al verloren gegaan.
De populatie Campbelli dwerghamsters is in Nederland erg klein. De populatie Russische dwerghamsters waarmee gefokt wordt, is in verhouding groter, maar in absolute aantallen ook klein. De populatie hybriseert daarom erg snel. Stel voor dat er duizend fokdieren zijn, dan is binnen enkele generaties alles gehybriseerd indien geen familiedieren onderling gekruist worden. Gelukkig is de praktijk anders en zijn er fokkers die stambomen bijhouden en hybride weren. Daardoor zullen binnen de populatie altijd zuivere dieren aanwezig zijn. En indien niet op eigenschappen van de ander soort geselecteerd worden, verwatert hybride eigenschappen door deskundige selectie. En stabiliseert de bouw en type langzamerhand weer.
Maar na diverse keren terug kruisen op zuivere exemplaren, dan is het toch zuiver?
Vaak wordt gezegd "eenmaal hybride, altijd hybride" en dat is ook zo. Wanneer een hybride met een zuiver exemplaar gekruist wordt, krijg je op den duur nakomelingen die op zuiver lijken. Met dominante mutaties kan je dat doen indien je zuivere exemplaren behoud. Met recessieve mutaties kan dit niet. Je moet altijd onderling kruisen. Maar wanneer generaties later de hybride kruist met een hybride, dan merk je dat eigenschappen van ander soort weer terug komen. Vooral als je een paar generaties dit doet.
Kan de Campbelli dwerghamster Mandarijn kwaad?
Ook bij de Russische dwerghamster en Campbelli dwerghamster is het zo dat hybriden vaak onvruchtbaar zijn. Er zijn uitzonderingen en wanneer een fokker gericht gaat fokken met deze uitzondering, dan kan het lukken om een tweede en derde generatie te fokken. Onderling kruisen gaat heel lastig c.q. is nauwelijks te doen. Echter, de mutatie Mandarijn is dominant. En onderling kruisen is niet nodig. Joep schreef ook dat hij met behulp van wildvang en goede dieren hem gelukt was om de type en bouw te verbeteren. En als je de Mandarijn variant van de Campbelli dwerghamster apart zou houden, zal je altijd zuivere exemplaren hebben om ze blijven te verbeteren en stabiliteit in bouw en type te krijgen. Echter wanneer andere fokkers de Mandarijn variant als een Campbelli dwerghamster gaan beschouwen en door de populatie heen gefokt wordt, zal de populatie hybriseren. Bij het selecteren van de kleurslag weet je met zekerheid dat één chromosoom aanwezig is met eigenschappen van de ander soort. Ook als nageslacht met een ander kleur dan Mandarijn bij andere fokkers terecht komt, hybriseert de populatie.
De vraag is waarom je de Campbelli dwerghamster variant Mandarijn moet gaan fokken. De kleur is geen toegevoegde waarde voor de Campbelli dwerghamster. Het is een hele lastige kleurmutatie omdat diabetes gekoppeld is aan de kleur. Joep schreef ook dat de Mandarijnen in het nest de grootsten zijn. Juist iets waar je alert voor moet zijn. Ze zijn niet zomaar groter.
Omdat de soorten op elkaar gaan lijken, zullen onervaren fokkers de Mandarijn zien als een Russische dwerghamster met alle gevolgen van dien als dit gekruist wordt met een vrouwelijke Russische dwerghamster. Het vrouwtje overlijdt meestal omdat de kindjes die zij moet baren groter zijn.
Het argument dat het goed is voor de diversiteit klopt niet. De Campbelli dwerghamster en de Russische dwerghamster zijn aparte soorten. En aparte soorten moet je voor diversiteit niet onderling gaan kruisen. Ook als het wel om eenzelfde soort zou gaan, zal een serieuze fokker niet onderling gaan kruisen. Rashonden en raskatten behoud je ook als fokker raszuiver. Ook al zou het inkruisen van een ander kat variant goed zijn voor de diversiteit. Het gaat ten koste van de ras. De bouw en type gaat verloren en het kost heel veel generaties om dit weer goed te krijgen.
Dat een subvariant Rusbelli's door één fokker wordt gefokt, dat moet de fokker zelf weten. Als maar voorkomen wordt dat deze onzuivere dieren als Campbelli dwerghamsters of als Russische dwerghamsters beschouwt worden en door andere fokkers ingekruist worden met hun populatie.
Campbelli dwerghamster Mandarijn voordragen voor erkenning?
Een kleurslag erkennen doe je ook zodat andere fokkers met dezelfde kleur aan de slag gaan en het selectiebeleid op elkaar aan gaan sluiten. Mijn mening is dan ook dat we niet op de erkenning van de Mandarijn variant van de Campbelli dwerghamster zitten te wachten. een erkenning moet nooit een éénmansactie zijn.
Daarnaast een hybride variant moeten wij niet willen aanmoedigen. Ik vind dan ook dat bij de erkenning gekeken moet worden naar de zuiverheid van de soort. De KLN heeft een maatschappelijk verantwoording en geeft bij erkenning ook signalen af naar de maatschappij. Wanneer een kleurslag leidt tot een ongewenst afwijking (bijvoorbeeld doofheid), dan wordt dit niet erkend. En dat zou ook voor kleuren moeten gelden die niet afkomstig zijn door natuurlijke mutaties maar door inkruisen van een ander soort. Daar moeten ze niet alleen de kleur, maar het gehele plaatje onder de loep nemen.
Helaas is de erkenningcommissie bij de KLN een ander mening toegedeeld en heeft men objectief naar de uiterlijk en kleur gekeken. En is de hybride Mandarijn Campbelli dwerghamster vanaf 2020 definitief erkend geworden.
Leer van de fouten uit het verleden
Het effect dat hybride kleuren op de Russische dwerghamster populatie heeft is groot. Het heeft ervoor gezorgd dat de Russische dwerghamsters verdeeld worden in zuivere exemplaren en onzuivere exemplaren. Het heeft geleid dat we de kleuren verdelen in zuivere kleuren, kleuren die bij de Russische dwerghamsters zijn ontstaan in onzuivere lijnen en hybride kleuren. Het heeft ervoor gezorgd dat fokkers het heel lastig vinden om nieuwe zuivere exemplaren te vinden en om fokkers te vertrouwen dat het om zuivere exemplaren gaat. Immers, wanneer je zuivere soort wilt fokken, moet je voorkomen dat onzuivere exemplaren in de lijn gefokt worden.
De Campbelli dwerghamster fokkers fokken nu met kleurslagen die allemaal ontstaan zijn bij de Campbelli dwerghamster en niet ontstaan zijn door inkruisen met een ander soort.
Mijn boodschap: laten we dit zo houden!
Hieronder als eerste een oude foto uit mijn archief waarop een Russische dwerghamster (links) en een Campbelli dwerghamster (rechts) staat. Vergelijk de vacht, de aalstreep, de oren, de kop vorm. En vergelijk hieronder de Campbelli's die ik op foto heb gezet op verschillende elementen (elk foto is een ander Campbelli dwerghamster).
Links een Campbelli hybride Mandarijn en rechts een Campbelli of hybrde?
Keurkaart is van een gevlekte Russische dwerghamster gekeurd in 2005 met de opermking "leuk begin voor nieuwe variant, maar wit moet wel uitbreiden".
